परिचय
पीपीएफ (Public Provident Fund) आणि ईपीएफ (Employee Provident Fund) हे भारतातील दोन लोकप्रिय बचत योजना आहेत. हे दोन्ही भविष्यातील गरजा पूर्ण करण्यासाठी पैसे वाचवायला मदत करतात, पण त्याची काम करण्याची पद्धत वेगळी आहे. या ब्लॉगमध्ये आपण पीपीएफ आणि ईपीएफमधील मुख्य फरक, त्यांचे महत्त्व आणि सोपे टिप्स पाहणार आहोत.
पीपीएफ काय आहे?
पीपीएफ ही सरकारी संचलित दीर्घकालीन बचत योजना आहे. कोणतीही व्यक्ती पोस्ट ऑफिस अथवा बँकेत पीपीएफ खाते उघडू शकते. आपण दरवर्षी पैसे जतन करतो (किमान ₹५००). ही १५ वर्षांसाठी चालते किंवा त्यापेक्षा जास्त. सरकार निश्चित व्याज दर देते आणि व्याज करमुक्त असतो. काही वर्षांनंतर सहभागी रक्कम काढणे शक्य असते. पीपीएफ सुरक्षित आणि सरकारी हमीवर आधारित आहे.
ईपीएफ काय आहे?
ईपीएफ ही वेतनधारक कर्मचाऱ्यांसाठी असलेली बचत योजना आहे. आपण आणि आपले नियोक्ता दरमहा आपल्या पगाराचा एक निश्चित टक्का ईपीएफमध्ये जमा करतात. सरकारही थोडे व्याज जोडते. यामुळे सेवानिवृत्तीची रक्कम जमा होते. ईपीएफ अनिवार्य योगदानाच्या माध्यमातून शिस्तबद्ध बचत करते.
मुख्य फरक
| वैशिष्ट्य | पीपीएफ | ईपीएफ |
|---|---|---|
| कोण वापरू शकतो | कुठलीही व्यक्ती | फक्त वेतनधारक कर्मचारी |
| जमा करण्याची पद्धत | ऐच्छिक, आपण ठरवता (₹५०० मिनिमम) | पगाराचा ठराविक टक्का (सुमारे १२%) |
| कालावधी | १५ वर्षे (विस्तार करू शकता) | साधारणतः वयोवृद्धत्वापर्यंत (वय ५८) |
| व्याज व कर | निश्चित व्याज, व्याज करमुक्त | करपयोग व्हावा लागतो जर ५ वर्षे न पूर्ण केल्यास |
| रक्कम रिलीझ | ५ वर्षांनंतर आंशिक काढणे शक्य | निवृत्ती नंतर पूर्ण रक्कम; काही विशिष्ट परिस्थितीत आंशिक |
पीपीएफ व ईपीएफ महत्त्व का आहे?
- सुरक्षित बचत – दोन्ही योजना सरकारी आधारावर असल्यामुळे सुरक्षित असतात.
- निवृत्तीची तयारी – ईपीएफ निवृत्ती साठी आहे; पीपीएफ भविष्यात आर्थिक बळकटतेसाठी.
- कर बचत – पीपीएफ पूर्ण करमुक्त; ईपीएफ योगदानांना करसवलत आणि व्याजही करमुक्त होऊ शकते.
- बचताची शिस्त – ईपीएफ नियमित मासिक बचत निर्माण करते; पीपीएफ दीर्घकालीन बचत सुलभ करते.
उपयोगी टिप्स
- वेतनधारक असाल तर ईपीएफ वापरा, जो निवृत्तीचा नदी जमा करते.
- स्वनियुक्त किंवा अनौपचारिक कामात असल्यास, पीपीएफ खाते उघडा कारण यात नियमित बचत व कर लाभ मिळतो.
- दोन्ही वापरू शकता: पगारातून ईपीएफ आणि अतिरिक्त बचतीसाठी पीपीएफ – ज्यामुळे अधिक सुविधा व कर संरक्षण मिळते.
- लवकर सुरू करा: गृहिक व्याजामुळे जितकं लवकर सुरू कराल तितकी वाढ अधिक होईल.
- नियम पाळा: पीपीएफसाठी पूर्ण १५ वर्षे ठेवणे महत्त्वाचे; ईपीएफसाठी जर ५ वर्षे पूर्ण नसतील तर कर लागू शकतो.
निष्कर्ष
पीपीएफ आणि ईपीएफ या दोन सरकारी समर्थित बचत साधना आहेत. ईपीएफ हे कर्मचाऱ्यांसाठी स्वयंचलित असते आणि निवृत्तीची संचित रक्कम तयार करते, तर पीपीएफ सर्वांसाठी उघड आहे आणि परवडणारी दीर्घकालीन योजना आहे. पर्यायीपणे किंवा दोन्ही वापरून आपण आपले आर्थिक भविष्य सुरक्षित ठेवू शकता. लवकर सुरू करा, नियमित बचत करा आणि मनःशांती मिळवा!
